Tomasz: Ostatnie podsumowanie

 4.5. Podsumowanie i wnioski

    W ostatniej części naszej pracy przedstawiliśmy szczegółowe zagadnienia związane z tematem woli. Dało to nam jeszcze lepszy pogląd na omawianą poprzednio problematykę woli. Przedmiot i działania (akty) danej władzy stanowią według Tomasza klucz do opisu samej władzy. Każdą władzę poznajemy bowiem poprzez najbardziej dostępne jej elementy, a takimi są właśnie akty danej władzy oraz przedmioty tych aktów. Jest to szczególnie przydatne, a zarazem konieczne, w przypadku władz duchowych (rozumnych), które nie posługują się żadnym organem cielesnym. Aby więc poznać taką władzę, trzeba przeprowadzić analizę zarówno jej działań (aktów), jak i przedmiotów.

    Na podstawie dokonanej w poprzednich rozdziałach (rozdz. 4.2. i 4.3.) analizy wynika, że wola podobnie jak intelekt jest władzą złożoną, jakby dwustopniową. Posiada bowiem dwojakiego rodzaju działania i odpowiadające im przedmioty. Wola wpierw i zasadniczo zmierza do dobra ogólnego. Można też powiedzieć, że zasadniczo pragnie samej istoty dobra. Temu pierwszemu i głównemu przedmiotowi odpowiada chcenie jako podstawowy akt woli. Chcenie dotyczy dobra samego w sobie, które przyjmuje postać celu i jest pożądane w sposób bezwzględny. Jednocześnie chcenie celu i dobra ogólnego staje się fundamentem dla wszystkich innych aktów woli. Zatem chcenie stanowi jakby samą istotę działania woli, a tym samym pewien wewnętrzny napęd dla wszystkich jej aktów.

    Tomasz twierdzi, że chcenie woli i jej zasadniczy przedmiot zostały stworzone i nadane woli przez Boga wraz z jej naturą i naturalną skłonnością. Dopiero w oparciu o te podstawowe parametry wola może pożądać konkretnych rzeczy. Ale nawet w nich poszukuje zawsze owej zasady pożądania, jaką jest istota dobra czy dobro ogólne. Dlatego wszystkie rzeczy wola traktuje jako środki wiodące do celu będącego doskonałym dobrem. Nie pragnie już ich w sposób bezwzględny, lecz jedynie ze względu na cel. Toteż środków dotyczą inne akty woli. Wola daje bowiem zgodę lub przyzwolenie na różne środki, a ostatecznie wybiera tylko jeden z nich. Zgoda i wybór są więc jakby drugorzędnymi aktami woli, dzięki którym dokonuje ona akceptacji dóbr szczegółowych i niepełnych.

    Trzeba zatem stwierdzić, że wola stanowi władzę jakby dwupoziomową, podobnie jak intelekt. Dobra absolutnego chce bowiem w sposób bezwzględny i dąży do niego z naturalną koniecznością. Natomiast do szczegółowych przedmiotów wola kieruje się ze względu na dobro ogólne i wybiera je jako środki wiodące do tego dobra jako do celu.

    Owa dwupoziomowość i dwutorowość działania woli jest możliwa z tego powodu, że jest ona władzą czysto duchową i nie posługuje się żadnym narządem cielesnym. Zbierając te wszystkie ustalenia możemy powiedzieć, że wola stanowi wyższą władzę duchową i niematerialną. Posiada również dwupoziomową strukturę wewnętrzną analogicznie do poznania umysłowego. W akcie chcenia wola kieruje się do dobra jako celu samego w sobie, zaś w akcie wyboru dokonuje akceptacji pewnego dobra szczegółowego, które jest użyteczne jako środek prowadzący do celu. Dlatego Tomasz raz określa wolę jako władzę chcenia, a innym razem jako władzę wyboru, czyli wolną decyzję.