Arystoteles dokonał wyraźnego i jasnego oddzielenia zasadniczej podmiotowości bytu od sfery i zakresu jego stawania się. Wyróżnił zasadę realności i działania oraz dynamikę działania zewnętrznego. Ta podmiotowość jako forma bytu charakteryzuje się realnością i sprawczością, ponieważ stanowi zasadę doskonałego działania -- najpierw na poziomie duchowym, a następnie na poziomie cielesnym. W ten sposób filozof przedstawił od razu główne zręby wewnętrznej struktury bytu (przede wszystkim bytu człowieka).
Mamy zatem władze duchowe, którym przypisuje się bezpośrednio działanie. Ale okazuje się, że sama sprawcza przyczynowość znajduje się poza tymi władzami, jakby o piętro wyżej w samej istocie duszy, czyli w formie. Problemem wydaje się dokładne określenie kwestii realności tych różnych poziomów. Najlepiej oddaje to rozróżnienie na akt i możność (energeia kai dynamis). Właśnie tym tropem podążał później Tomasz z Akwinu. Jednak zinterpretował on pojęcia aktu i możności w zupełnie nowy -- wprost rewolucyjny -- sposób.
Arystoteles interpretował pochodzenie naszego ziemskiego świata w ten sposób, że jest on zależny od jakiegoś Demiurga lub Demona, który jest czystym Umysłem i funkcjonuje jako samo-myślący się Umysł. Ten Umysł był dla niego czystą Formą. Umysł-Forma miał wymyślać i tworzyć różne postaci form, które spadając w dół łączyły się z materią w pojedyncze byty cielesne -- rośliny i zwierzęta. Późniejsi interpretatorzy arabscy umieszczali ten Demiurgowy Umysł na Księżycu, czyli w sferze pozaziemskiej, ale w bliskości oddziaływania na nasz ziemski świat.
Natomiast Tomasz opierał się już na dogmatach wiary i ustaleniach teologicznych, dlatego przyjmował tezę, że nasz świat został stworzony przez Boga posiadającego doskonałą moc stwórczą, czyli Wszechmoc. W tym sensie Bóg stworzył różne byty z niczego (ex nihilo), co dla filozofów greckich było nie do pomyślenia. Ale przyjęcie stwórczego działania Boga wymagało przemyślenia na nowo filozoficznego rozumienia Boga jako przyczyny sprawczej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz