(5) [Sumienie II ] Osobowa
godność człowieka ujawnia się nam poprzez sumienie. Godność przemawia do nas
głosem (słowem) sumienia. Urzeczywistniona w relacjach osobowych godność
przemawia do nas w sumieniu. Sumienie wydaje się być w nas głosem (słowem) godności.
Osobowe istnienie człowieka wyraża się w godności. Z kolei godność ujawnia się
w sumieniu. Możemy więc uznać, że to osobowe istnienie przemawia do nas głosem
sumienia. Sumienie jest zatem głosem tego, co w człowieku najgłębsze i
najważniejsze. Sumienie jest więc głosem samej osoby człowieka. Osoby, która
zaczyna już działać, czyli urzeczywistniać się w relacjach osobowych. Sumienie
przemawia w człowieku wtedy, gdy nawiązują się relacje osobowe. Najpierw
relacje osobowe z Bogiem, a następnie z innymi ludźmi. Dlatego możemy
powiedzieć, że relacja z Bogiem jest pierwszym źródłem dla sumienia i jego
głosu. Natomiast relacja z drugim człowiekiem (osobą ludzką) stanowi drugie
(powtórne) źródło sumienia. Będą to zarazem najgłębsze źródła i zasady naszej
moralności – naszym czynów moralnych. Źródłem i przyczyną głosu sumienia (jako
słowa godności) są nawiązane relacje osobowe. To właśnie te relacje łączą nas z
realnym dobrem i poprzez sumienie informują nas o tym dobru. Tak więc to
sumienie informuje nas o osobowym dobru i osobowej prawdzie, oraz o szczególnej
randze osobowej realności człowieka. Informuje nas o tym sumienie, a nie nasze
myślenie lub wiedza etyczna.
Dlatego bez relacji
osobowych i bez sumienia (jako informacji o nich) nie będzie prawdziwej moralności,
bo inaczej nie będziemy mieli kontaktu z osobowym dobrem. Wówczas możemy
tworzyć różne koncepcje etyczne, czyli możemy tworzyć wiedzę o dobru. W ten
sposób powstawały kolejne teorie etyczne – eudajmonizm, hedonizm, racjonalizm
lub woluntaryzm, naturalizm, deontonomizm, autonomizm. Ale wszystkie te
koncepcje nie były w stanie dotrzeć do faktycznego i realnego dobra człowieka –
do godności osoby.
Źródłem moralnego działania
człowieka musi być sumienie, gdyż tylko ono kontaktuje nas ze sferą osobową w człowieku,
pozwala nam dotrzeć do samej godności człowieka. Działanie moralne ma
szczególny charakter. Nasza afirmacja dobra osoby powinna być bezwzględna i
przez to bezinteresowna. Dlatego działanie moralne jest bezinteresowne. A w
związku z tym źródłem moralności musi być ta zdolność, która zapewnia nam
dotarcie do dobra bezwzględnego i kontakt z nim. Jest to jednocześnie zdolność,
która ukazuje nam powinność i konieczność wyboru tego dobra. Tą zdolnością jest
sumienie. Ono ukazuje nam właściwe dobro człowieka, czyli godność jako dobro
osobowe. Nasza godność domaga się bezwzględnej akceptacji. Domaga się wprost
miłości. Dlatego mówimy, że właściwym odniesieniem do osoby i jej osobowej
godności jest miłość. Miłość jest więc pełnym i właściwym wyrazem moralności
człowieka. Miłość jest powinnością moralną człowieka.
Natomiast nasza wiedza,
nasze myślenie są jedynie źródłem działania rozumnego i świadomego. Rozum jest
ogólnie zasadą działania ludzkiego. Ale nie wszystkie nasze działania mają
charakter moralny. Działanie rozumne nie musi być od razu działaniem moralnym.
Często staje się działaniem niemoralnym, np. gdy wiemy i planujemy, jak kogoś
oszukać. Otóż nasze rozumne działania mogą mieć i mają dwojaką postać – albo
pozytywną, albo negatywną. Raz są dobre, a innym razem są złe. Potrzebna jest
więc szczególna reguła i regulacja, która nakazuje nam czynić dobro i strzeże
przed porzuceniem go. Taką rolę pełni w nas sumienie i świadomość moralna.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz