SŁOWNIK ANTROPOLOGICZNY 5

19.Człowiek nie jest przyrodniczym wybrykiem lub przypadkiem. Można przyjąć, że nasza cielesność została przygotowana w procesie ewolucyjnym. Trzeba jednak pamiętać, że człowiek nie jest tylko ożywioną cielesnością. Tak samo nie jest oderwaną duchowością, jak głosił spirytualizm. Człowiek jest przede wszystkim osobą. Lecz osoba ludzka jest uduchowiona oraz ucieleśniona (wcielona). Aby poznać ludzką osobę należy odwołać się do doświadczenia wewnętrznego, którego wspaniałą analizę przeprowadził Wojtyła w dziele „Osoba i czyn”. Osoba (podmiotowość osoby) nie poddaje się żadnej bezpośredniej obserwacji. Stąd różna nauki o człowieku oparte na metodologii przyrodniczej kompletnie sobie nie radzą z tym problemem. Nie można jednak sprowadzać wiedzy o człowieku do poziomu cielesności, ponieważ żaden narząd cielesny, nawet mózg, nie może podejmować działań duchowych, które są niematerialne.

20.Dotyczy to przede wszystkim ludzkiego myślenia. Myślenie jest całkowicie bezcielesne i niematerialne. Jednocześnie myślenie nie posiada rzeczywistej mocy sprawczej, co oznacza, że nie tworzy niczego realnego (nie rozwija więc realności człowieka). Trzeba zatem przyjąć i stwierdzić, że człowiek nie działa z powodu myślenia, gdyż myślenie nie jest żadną aktywnością i nie tworzy niczego realnego. Myślenie tworzy tylko różne możliwości, czyli sferę intencjonalną, co najlepiej obrazuje twórczość artystyczna. Myślenie jest intencjonalne, jak wykazał Husserl. Fenomenologia Husserla jest właśnie teorią myślenia, a nie koncepcją rzeczywistości.

21.Ponieważ myślenie przebiega i tworzy sferę możliwości, dlatego stanowi podstawę wolności człowieka. Wolność jest tylko możliwością, co stwierdził już Anzelm z Canterbury. Dlatego wolność jakby obejmuje nasze myślenie i nasze wybory. Chcenie woli dotyczy i obejmuje coś realnego, natomiast wolny wybór (liberum arbitrium) obejmuje jedynie sferę możliwości. Jeżeli odniesiemy to do działania, to można przyjąć, że chcenie w postaci czynu dobra dotyczy zawsze realności, zaś wolny wybór dotyczy jedynie różnych możliwości działania. Na ogół te możliwości tworzą działania pozorne lub pozorowane. Pozorne działanie nie rozwija realności, zwłaszcza nie rozwija realności samego człowieka. Takie działania nie budują charakteru ani osobowości człowieka. One tworzą i wypełniają naszą świadomość jako podmiotowość myślenia, lecz w tym twierdzeniu „podmiotowość” powinna być wzięta w cudzysłów, ponieważ to jest tylko niby działający podmiot. Faktyczna podmiotowość musi być aktywna (musi być aktem).