Wszystko zawdzięczamy Mistrzom

Wszystko zawdzięczamy Mistrzom

Laudacja na 80-lecie prof. M. Gogacza

Wiedzy możemy się nauczyć z książek, z podręczników i encyklopedii. Możemy się nauczyć poglądów i twierdzeń, pojęć i ich znaczeń. Natomiast mądrość nabywamy obcując z mądrymi ludźmi. Takimi ludźmi są zawsze nasi Mistrzowi. Całe szczęście, jeśli w swoim życiu spotykamy takich nauczycieli. Dla nas takim Mistrzem jest profesor Gogacz i pozostanie nim na zawsze.

Filozofia, jak wszyscy wiedzą, powinna być umiłowaniem mądrości. Ale filozofia nie osiągnie poziomu mądrości, jeśli zabraknie jej takich mądrych nauczycieli. Profesor Gogacz uczy nas przede wszystkim umiłowania mądrości. Sam z pewnością czerpał tę mądrość od swojego bezpośredniego nauczyciela oraz z pism św. Tomasza z Akwinu.

Zdobywanie wiedzy jest żmudne i pracowite. Osiąga się to stopniowo i systematycznie. Ale mądrość przychodzi i objawia się niespodziewanie. W książkach i artykułach Profesora znajdziemy jedną i drugą. W jego poglądach filozoficznych wiedza łączy się z mądrością. Wiedza prowadzi nas do mądrości, a mądrość wypełnia wiedzę i stanowi jej ukoronowanie. Jeśli teraz zapytamy, w czym przejawia się mądrość Profesora, to trzeba powiedzieć, że przede wszystkim w metafizycznym ujęciu osoby człowieka. To właśnie mądrość pozwala nam poznać to, co osobowe. Profesor uczy nas rozpoznawania realności człowieka i docierania do niej. Pokazuje nam sens i znaczenie aktu istnienia. Bez aktu istnienia nie będzie bowiem realności istoty i realności bytu. Dlatego Profesor przestrzegał nas zawsze przed wszelkiego typu esencjalizmami, wskazując na konieczność uprawiania metafizyki istnienia (nazwał to tomizmem konsekwentnym). W tym temacie jest wierny swojemu mistrzowi – Tomaszowi z Akwinu.

Takie podejście pozwoliło profesorowi Gogaczowi spojrzeć w nowy sposób na zagadnienie osoby. Okazuje się, że dla właściwego rozumienia osoby należy sięgnąć do aktu istnienia i przejawiających go własności transcendentalnych. Dopiero w takim odniesieniu odkryjemy aktywność osoby, którą stanowią relacje osobowe nawiązywane pomiędzy ludźmi a Bogiem i między ludźmi wzajemnie. Ukazanie istnieniowego charakteru relacji osobowych jest doniosłym osiągnięciem naukowym Profesora. Jest jednocześnie wyrazem głębokiego wniknięcia w rozważania św. Tomasza z Akwinu i wydobycie z nich wymiaru mądrościowego. Żeby właściwie pojąć podmiotowość osobowej aktywności człowieka, trzeba dotrzeć do samego aktu istnienia. Nie zdoła nam tego zapewnić ani poznanie zmysłowe (empiryzm), ani ludzkie myślenie (filozofia świadomości i cogito). I tutaj profesor Gogacz odwołuje się do zapomnianego już dawno doświadczenia mowy serca. Pokazuje nam, że mowa serca wyrasta z aktywności własności transcendentalnych prawdy i dobra, i dlatego informuje nas o osobowej aktywności tych własności. Poprzez kontemplację i sumienie przemawia do nas osobowa prawda i osobowe dobro. Tylko dzięki temu jesteśmy w stanie odkryć osobę człowieka. Możemy powiedzieć, że właśnie w ten sposób Profesor ukazał przed nami osobę człowieka.

Ponadto profesor Gogacz pokazuje nam moralny sens życia osobowego. Według niego moralność jest oparta na zasadach osobowego działania – na kontemplacji i sumieniu, które prowadzą do mądrości. Pokazuje, że bez kontemplacji i sumienia nie doświadczymy osoby człowieka. A bez doświadczenia osoby i jej godności, trudno jest działać naprawdę moralnie. Dlatego Profesor w swoich tekstach postuluje, że powinniśmy się wsłuchać w mowę serca, która płynie z samego aktu istnienia. To mowa serca informuje nas o realności osoby człowieka. Mowa serca opowiada nam o prawdzie i dobru zawartych w człowieku. Dzięki temu możemy zaakceptować tę prawdę i uwierzyć w człowieka. Dzięki temu możemy także afirmować dobro i pokochać samego człowieka. W ten sposób relacje osobowe zostają przełożone na konkretne działania moralne. A więc pokazuje to, że moralność ma korzenie w osobowym istnieniu człowieka. Dopiero dostrzeżenie osobowego charakteru istnienia pozwoli nam w podejmowaniu działań moralnych. Wtedy człowiek zaczyna służyć człowiekowi i chronić jego osobę od poczęcia aż do śmierci.

Tego wszystkiego możemy się dowiedzieć dzięki wiedzy i mądrości profesora Gogacza. Dzisiaj już wiemy, że jego nauczanie otworzyło nam nowe horyzonty. Skierowało metafizykę i etykę na nowe tory. Zwróciło je bezpośrednio do osoby i osobowej godności, do doświadczenia osoby w mowie serca. W filozofii nie ma innej drogi poznania osoby człowieka. Dlatego pojawia się tyle błędów uważających za osobę świadomość lub zdolność myślenia i wolność, albo zdolność tworzenia kultury lub ekonomii. Natomiast Profesor pokazuje nam, że osobę człowieka stanowi sama podmiotowość istnienia. To jest mądrość jego filozofii. I za to Mu dziękujemy.