Analizując różne koncepcje osoby nasuwa się ciekawy wniosek. Otóż zarówno Buber i Levinas, jak i
Gogacz wiążą koncepcję osoby z obecnością.
Dla Levinasa osoba (czyli jego
twarz) jest żywą obecnością. Osoba nie jest przedmiotem poznania i wiedzy.
Według niego osoba (twarz) ukazuje się bezpośrednio, czyli bez pośrednictwa
poznania (i myślenia). Takim bezpośrednim przejawianiem się jest mowa. Mówić to
stawać się obecnym lub uobecniać się. Mowa jest więc obecnością osoby.
Przemawiając osoba zaprasza nas do relacji oraz do obecności. Osoba jest
obecnością i dlatego jest obecna w swoim ukazywaniu się.
Zobaczmy teraz jak obecność
rozumie i przedstawia Gogacz. Trzeba odróżnić istnienie osoby od jej działania.
Mamy do czynienia z dwoma poziomami – istnieniowym, związanym ze sposobem
bytowania oraz istotowym, związanym ze sposobem poznania i działania. Poziom
istnienia określa charakter i sposób bytowania, zaś poziom istotowy wyznacza
sposób i charakter działania. Osoba według Gogacza bytuje na sposób obecności.
Obecność stanowi jej sposób bytowania. Bytując osoby jednocześnie uobecniają
się sobie nawzajem. To uobecnianie dokonuje się poprzez relacje osobowe. To
właśnie nawiązane relacje stanowią osobową obecność. Można więc powiedzieć, że
obecność to relacje osobowe łączącą dwie osoby. Osoba ukazuje się zatem poprzez
relacje, ale wydaje się, że w tym ukazywaniu się jest sama obecna. Osoba jest
bowiem podmiotem relacji osobowych. Obecność to łącząca dwa byty osobowe więzi
miłości, wiary i nadziei. Stąd dla Gogacza obecność ma postać miłości łączącej
osoby oraz postać wiary i nadziei. Obecność spełnia się w powiązaniach między
osobami.
Można stwierdzić, że Levinas
dokonuje bardziej radykalnego utożsamienia osoby (twarzy – w jego terminologii)
z obecnością. Jeśli jednak założyć, że twarz stanowi sam przejaw osoby, to
wówczas możemy przyjąć, że osoba ukazuje się na zasadzie obecności. Natomiast
Gogacz utożsamia obecność ze sposobem bytowania osoby. Ale twierdzi zarazem, że
osoba ukazuje się poprzez relacje, które u niego stanowią postać obecności.
Można więc także w tym przypadku powiedzieć, że osoba ukazuje się i objawia na
zasadzie obecności.
Dlatego nasuwa się wniosek, że
osoba objawia się jako obecność, a nie naoczność. Doświadczamy więc osoby na
zasadzie obecności. Byłoby to całkiem bezpośrednie doświadczenie, które nie
posługuje się ani poznaniem, ani wiedzą. Obecność wykracza bowiem poza wszelkie
kategorie poznawcze. Obecność oznacza, że osoba jest obecna w samym swoim
ukazywaniu się. Nie zobaczymy więc osoby, ani nie możemy jej ująć na sposób
naoczności, ani na sposób czysto pojęciowy (pomyślany). A jednak Levinas uważa,
że jest ona żywą obecnością. Osoba po prostu jest i istnieje, i my to wiemy
albo może wierzymy w jej istnienie. Oczywiście doświadczamy osoby przede
wszystkim w osobowej miłości. Osobowa obecność rodzi więc wiarę, miłość i
nadzieję. Doświadczając osobowej obecności wierzymy w tę osobę oraz miłujemy tę
osobę.
Nasza osobowa podmiotowość
istnienia, czyli nasza egzystencja, objawia się jako obecność. Świat zewnętrzy
przedstawiamy sobie przy pomocy naoczności, ale egzystencji (osobowego sposobu
bytowania) doświadczamy dzięki obecności. Obecność stanowi zatem szczególny
sposób doświadczenia bez pośrednictwa kategorii poznawczych. Nie jesteśmy w
stanie unaocznić sobie ani własnej osoby, ani osoby drugiego człowieka, a tym
bardziej Osoby Boskiej. Jednak doświadczenie obecności jest silniejsze niż
wszelka naoczność, gdyż ono ogarnia samą przyczynę realności (akt istnienia).
Gogacz twierdzi, że osoba
uobecnia się dla nas poprzez relacje osobowe. Są to według niego relacje
istnieniowe, które łączą między sobą własności osobowe istnienia, czyli prawdę,
dobro i piękno. Nawiązanie tych relacji wiary, miłości i nadziei sprawia właśnie
uobecnianie się jednej osoby dla drugiej. Doświadczamy na przykład obecności
Boga (Osoby Boskiej), gdy nawiąże On z nami relacje osobowe. Właśnie dzięki
temu możemy mówić o obecności Boga w człowieku. Nasza osoba uzyskuje wówczas
potężną moc sprawczą, dzięki czemu nasze władze duchowe mogą działać w sposób
osobowy (nadprzyrodzony).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz