22.04.2015

Obecność mitu według Kołakowskiego



W swojej książce Kołakowski przedstawia odniesienie człowieka do świata, ale opisuje to odniesienie jako sytuację ludzkiej świadomości w świecie. Już samo posłużenie się pojęciem świata jest bardzo mylące, gdyż jest to pojęcie abstrakcyjne i powszechne, któremu nie odpowiada faktyczna realność.

Należy się więc spodziewać, że będzie to spojrzenie na człowieka i jego miejsce w świecie z perspektywy myślenia. Otóż patrząc z perspektywy ludzkiej świadomości Autor dostrzega, że chodzi tutaj o oswajanie sobie świata. Takie oswajanie przybiera według niego charakter mitologiczny bądź technologiczny. Tradycja filozoficzna zostaje potraktowana jako mit (tworzenie mitologii), zaś nowożytny postęp naukowy prowadzi do rozwoju działalności technologicznej. Filozofia jest próbą zrozumienia zastanej rzeczywistości, lecz według Autora wykracza ona swoim rozumieniem poza doświadczenie, natomiast technologia dąży jedynie do przekształcenia i przystosowania zastanej rzeczywistości dla potrzeb człowieka. Kołakowski przyznaje, że do zmiany otaczającego nas świata wcale nie potrzeba rozumienia tej rzeczywistości, gdyż wystarczy odkrycie funkcjonalności i użyteczności różnych rozwiązań technicznych wykorzystujących materialność świata.

Z perspektywy świadomości naukowej wszelkie próby rozumienia realności wydają się niepotrzebne i złudne. Dlatego zostają przez Autora odrzucone i określone mianem mitu. Zatem z pozycji myślenia chęć rozumienia realności świata zdaje się być jakimś wyobrażeniowym naddatkiem albo nadużyciem, czyli wiarą w zbędne wyobrażenia, które zgodnie z koncepcją Kanta wykraczają poza zjawiskowość ludzkiego doświadczenia. Natomiast świadomości mitycznej Kołakowski przypisuje funkcje kulturotwórcze, ale jego zdaniem, tylko tam sprawdza się oddziaływanie mitów. Skoro więc nie da się pogodzić świadomości mitycznej z ludzkim doświadczeniem, to należy ją odrzucić albo przynajmniej zdeprecjonować.

***

Dopiero na koniec okazuje się, że tak naprawdę mitotwórcza jest wszelka kultura. Jest to po prostu związane z ludzkim myśleniem, które stanowi podstawę tworzenia kultury. Trzeba zaznaczyć, że skoro pojmujemy kulturę jako dziedzinę twórczości (poietike), to należy wydzielić z tego obszaru filozofię w wersji metafizycznej, która nie jest twórczością. Jest ona rozumieniem rzeczywistości, do którego prowadzi nasze umysłowe poznanie (ale to nie jest myślenie). Kołakowski zgadza się zresztą, iż wszelkie rozumienie, a co za tym idzie także tłumaczenie rozumiejące, wykracza poza doświadczenie jako podstawę wiedzy naukowej. Niestety właśnie dlatego rozumienie jest przez niego traktowane jako wstęp do mitologizacji. Tak się dzieje tylko wtedy, gdy staniemy po stronie świadomości i myślenia, gdyż myślenie nie jest zdolne do rozumienia czegokolwiek. Przecież myślenie jest w stanie sobie wszystko wymyślić.

Jeżeli więc patrzymy na świat z perspektywy myślenia, to świat może się nam wydawać obcy i obojętny wobec naszego myślenia, gdyż myślenie traktujemy jako coś najbardziej osobistego. Dzieje się tak dlatego, że realność w żaden sposób nie poddaje się ludzkiemu myśleniu. Dlatego człowiek zaczyna wymyślać wciąż nowe technologie, żeby ujarzmić nieprzyjazność świata. Gdy jednak podejdziemy do realności w sposób otwarty (co gwarantuje nam prawda jako otwartość), czyli postaramy się poznać i zrozumieć rzeczywistość, wtedy obdarzy nas ona dobrem, pięknem i prawdą, czyli swoim głębokim sensem. Człowiek powinien umieć odczytać sens zawarty w realności, powinien dążyć do zrozumienia realności, a nie narzucać realności swoje wymyślone znaczenia pojęciowe. Przecież to właśnie nasze myślenie chciało zdefiniować realność świata (także wszystkich bytów) jako coś bezsensownego i absurdalnego. Realność sama w sobie nie jest absurdalna, ona może być absurdalna jedynie dla naszego myślenia. Realność jest zrozumiała i sensowna, gdy odkryje przed nami swoje zasady i przyczyny. Ale tego nie uzyskamy i nie doświadczymy dzięki poznaniu zmysłowemu, ani dzięki zabiegom technologicznym, które maja za zadanie przystosować świat do życia codziennego człowieka.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz